De geopolitieke slag om de Itaipú dam en het oosten van Paraguay laait op door EU-Mercosur verdrag

De huidige president van Paraguay, Abdo Benitez, moet na het tot stand komen van het Mercosur-EU verdrag, onder druk van een afzettingsprocedure, het contract met Brazilië heronderhandelen over de Itaipú dam. Het is officieel een binationale dam, eigendom van Paraguay en Brazilië, maar ook Argentinië heeft er een aandeel in.

Het ‘Verdrag van Itaipú’ zal aflopen in 2023 (50 jaar oud). Officieel moest Paraguay tot dan 85 % van haar deel van de energieproductie afstaan aan Brazilië om deze dam af te betalen. Paraguay haalt al haar energie uit de dam en Brazilië 15%, genoeg voor een stad als São Paulo. Paraguay wil nu haar overschot aan elektriciteit verkopen aan Uruguay en Chili. Toch wordt Paraguay als een vazallenstaat van Brazilië gezien. In Paraguay wordt het verdrag gezien als een affront voor de nationale soevereiniteit. Het verdrag werd gesloten tussen twee militaire regimes.

Het probleem is dat de ‘Brasiguayos’, de kinderen van de Brazilianen die sinds 1970 naar Paraguay verhuisden een belangrijke machtsgroep zijn in dat land omdat ze de soja-export controleren. Hierdoor kunnen zijn wegen op het debat in Paraguay. De laatste decennia roepen zij op tot annexatie van hun deel van Paraguay.

De ‘Brasiguayos’ moesten emigreren door de mechanisering van de Braziliaanse landbouw en kwamen oorspronkelijk uit het noord-oosten en zuiden van Brazilië. Er wonen 500.000 ‘Brasiguayos’ die in de agro-industrie werken, omdat ze 95% van de soja-export controleren. Paraguay de vierde grootste exporteur van soja is ter wereld. Het probleem is dat de Paraguayaanse staat nu een belasting wil heffen van 10% op de export en dat is nu maar 2%. Omwille van het Mercosur-EU, wil Paraguay haar greep op de soja-export vergroten.

Hierom denken de Paraguayanen dat het herbekijken van het ‘Itaipú Verdrag’ voor een verandering zal zorgen van de bilaterale relaties met Brazilië op het vlak van energie en landbouw. De enige president die er in slaagde om het verdrag te heronderhandelen was de linkse pastoor Fernando Lugo in 2008, maar die werd onmiddellijk van de macht verdreven. Sinds 2000, slaagden de andere presidenten er niet in om het verdrag te heronderhandelen.

Ondertussen zijn de ‘Brasiguayos’, die de oostelijke staten van Paraguay bezetten, meer naar het westen beginnen te koloniseren, hierdoor ontstond er een guerrilla die opkomt tegen de landroof, namelijk de Paraguayen People’s Army. Zij zijn katholiek, marxistische en nationalistisch en vechten voor een tweede onafhankelijkheid van Paraguay. Zij zien de ‘Brasiguayos’ als tweede bezetter zoals de bezetting na de oorlog van de ‘Triple Alianza’ eind 19de eeuw.

De vice-president, Generaal Mourão van Brazilië, zegt dat Brazilië zich voor het herbekijken van dit verdrag zal houden aan zijn ‘soft power’ diplomatie. De ‘Brasiguayos’ worden gezien als bezettingsmacht in Paraguay. De Paraguayen zeggen dat als je de relatie historisch bekijkt dat Paraguay altijd een protectoraat is geweest van Brazilië.

Dit bilaterale verhouding tussen Brazilië en Paraguay is de voornaamste verandering dat het Mercosur-EU verdrag kan inhouden.